Een fantastisch boek over 's-Hertogenbosch met 50 vragen en antwoorden

Vijftig vragen en vijftig antwoorden over de stad en de Bosschenaren. Een kennismaking met haar geschiedenis maar ook het leven anno nu: cultuur, sport, maar ook economie en bestuur. En klopt het dat Bosschenaren de voorkeur hebben voor drieletterwoorden?

De redactie bestaat uit BB: betrokken Bosschenaren die de stad als inwoner, maar ook vanuit hun professie goed kunnen doorgronden. Jan de Wit, Huub van Mackelenberg, Frank van Geloven en Bert Damen doen de teksten. Fotograaf Dirk Kreijkamp zorgt voor de verbeelding.

Het is een vlotte kennismaking
Net zo divers als de stad zelf. Feitelijk, beschrijvend, maar ook beschouwend en op zijn tijd met een vette knipoog. Eerder verscheen in de serie Jeroen Bosch voor Beginners.

Verkrijgbaar in de boekhandel en op bestelling
Na de introductie van het boek in de eerste week van december, ligt het boek voor 16,95 euro in de boekhandel en is te bestellen via deze website.

Boek op maat
Maak er u persoonlijke uitgave van! We maken het boek voor uw bedrijf of instelling op maat. We customizen het voorwoord, de colofon of een andere pagina. Een perfect geschenk aan medewerkers, relaties of gewoon de buurvrouw.

Ook prijs op maat
Hoe meer exemplaren u bestelt, hoe gunstiger de prijs. We maken graag een offerte voor de ‘op maat’ versie in een speciaal voor u gedrukte oplage.

Meer informatie?
’s-Hertogenbosch voor Beginners is een uitgave van Coopers&Co uit ’s-Hertogenbosch.
Voor meer info, mail naar info@coopersenco.nl. Of bel naar Bert Damen 06-53392175 of Gert-Jan van Roosmalen (gert-jan@coopersenco.nl).
Leest en kijkt lekker weg. Laat een ‘op maat’ versie maken!

Wanneer is de Sint-Jan gebouwd?

De romaanse kerk (1222) was de voorloper van de gotische kathedraal waar vanaf 1350 aan is gewerkt voor een periode van zo’n 180 jaar. Maar, eigenlijk wordt er anno nu ook aan de kathedraal gewerkt.

Uit de onderzoeken en bevindingen tijdens de laatste grote restauratie bleek dat de bouw van de huidige gotische kathedraal gestart is rondom 1350. Daarvoor werd algemeen aangenomen dat de bouw pas in 1380 was aangevangen.

Romaanse kerk
Alvorens met de bouw kon worden gestart, moest een Begijnhof aan de oostzijde van de kathedraal worden gesloopt en verplaatst naar de huidige Parade. Daarvóór heeft er op de plek van de huidige kerk, vanaf de Torenstraat, een gemetselde Romaanse kerk gestaan. In de oudste gevonden oorkonde uit 1222 wordt hiervan gewag gemaakt.

Uit overige gevonden documenten blijkt dat rondom 1260 de Romaanse kerk voorzien is van een gemetselde toren en tussen 1268 en 1340 is uitgebreid met een doopkapel, (de huidige Mariakapel), een nieuw koor en ruimere zijbeuken.

Gotische kerk
De huidige gotische kerk is in fases gebouwd en was in 1530 gereed, inclusief een middentoren van waarschijnlijk 96 meter hoog. Deze toren is tijdens een brand in 1584 verwoest en na jaren van restauratie vervangen door de huidige koepel die vanaf 1605 geheel gereed was. De kathedraal wordt beschouwd als een hoogtepunt uit de Brabantse gotiek. Door geldgebrek kreeg de kathedraal geen twee westelijke torens zoals de Franse kathedralen. De huidige bakstenen toren, behorende bij de romaanse kerk, is bij de voltooiing van de gotische kathedraal verhoogd in de gotische stijl en voorzien van een spits met uurwerken.

Toekomst
Om De Sint Jan in haar schoonheid en glorie in stand te houden, is restaureren noodzakelijk. . De laatste zgn. Kanjerrestauratie duurde van 1999 tot 2011 en kostte € 47 miljoen. Naast de 80% overheidssubsidie zorgde de Stichting Nationaal Monument Sint-Jan voor de resterende 20%, zo’n € 10 miljoen. Jaarlijks vraagt de Sint-Jan tussen de € 800.000 en €1 miljoen voor haar instandhouding en onderhoud en nog steeds draagt de Stichting 20 % van die kosten bij. Want…ook onze kleinkinderen moeten nog kunnen genieten van ‘Gods stenen prentenboek’.

Wie was Jeroen Bosch?

Wanneer je nog nooit van Jeroen Bosch (eigenlijk Jheronimus Bosch) hebt gehoord, was je in 2016 mogelijk op vakantie in de Sahara. Zonder radio en tv. Zonder kranten en tijdschriften. In 2016 werd in zijn geboortestad ’s-Hertogenbosch, herdacht dat de Middeleeuwse schilder 500 jaar eerder stierf. Vermoedelijk op 6 augustus 1516. Dat weten we niet helemaal zeker. Vast staat wel, dat hij werd begraven op 9 augustus van dat jaar.

Jheronimus Bosch geniet wereldwijde faam vanwege zijn bijzondere stijl en symboliek. Duivels en demonen. Engelen en fabelwezens. Hemel en hel. Het handelsmerk van Bosch, die bekend staat als de eerste schilder, die de duivel een gezicht gaf. Dat leverde hem bij leven dan ook de bijnaam Den Duvelmakere op, maker van duivels. Hij woonde en werkte zijn gehele leven aan de Bossche Markt. Met enkele langdurige uitstapjes naar vermoedelijk Brussel en Venetië.

Mysteries
De figuur Bosch is door mysteries omgeven en dat komt natuurlijk vooral, omdat er erg weinig over hem bekend is. We weten ongeveer wanneer hij is geboren, rond 1450. We weten waar, Vughterstraat in de Bossche binnenstad. We kennen zijn familie, zijn vrouw en vrienden. Zijn twee huizen op de Markt en zijn twee ateliers. Maar over het karakter en leven van Jheronimus Bosch is niets bekend.

Tuin der Lusten
Al honderden jaren filosoferen onderzoekers over de achtergronden van de fantastische werelden, die Bosch creëerde. We kunnen alleen maar gissen. Het maakt de schilder nog onaantastbaarder en dus nog interessanter. Het bekende oeuvre van Bosch is klein, vermoedelijk veel kleiner dan dat wat hij tijdens zijn carrière heeft geproduceerd. Zijn bekendste werk is de Tuin der Lusten (Prado Madrid). Een schilderij dat barst van de symboliek en een mysterieus avontuur achter de rug heeft, dat rijp is voor een Da Vinci Code-achtige film.

Superschilder
De faam van Jheronimus Bosch is in eigen stad pas echt in 2016 doorgebroken. Vooral door de fantastische expositie ‘Visioenen van een Genie’ van februari tot mei in het Noordbrabants Museum: 420.000 bezoekers. Het zette de lang vergeten superschilder in Nederland weer op de kaart. Wij denken vaak alleen aan Rembrandt, Vermeer en Van Gogh wanneer we over Nederlandse grootmeesters praten. In het buitenland wordt daar heel anders over gedacht en dat bleek in 2016. Ook in ’s-Hertogenbosch.

Waarom is de Binnendieze zo charmant?

Noem maar eens één stad in Europa die een goed bevaren waterloop onder zijn historische binnenstad heeft liggen? Goed, omwille van de uitstraling rekenen we Venetië (half) goed, maar heel veel verder dan ’s-Hertogenbosch zult u niet komen. Als u dat al wist!

Dagelijks in de zomer worden honderden bezoekers en toeristen verrast als zij via kleine bootjes de stilte van een vaartocht ervaren, en de pittoreske pandjes en talrijke overkluizingen en bruggetjes digitaal proberen vast te leggen. Miljoenen foto’s van de schoonheid van de idyllische Binnendieze moeten inmiddels over de hele wereld verspreid liggen.

Gigantische vergissing
Dat was een halve eeuw wel even anders. De toen sterk vervallen en verwaarloosde waterloop stond op het punt nagenoeg geheel gedempt te worden, en voor- en tegenstanders slepen de messen. Het gevecht eindigde met behoud en restauratie, waarmee een gigantische vergissing – zo mogen we nu vaststellen - werd voorkomen. Het werd geen gemakkelijke klus. Het grootste waterbouwkundig restauratiewerk van Nederland startte en vanaf 1973 tot en met 1998 werd dit ooit 12 kilometer lange ‘open riool’ omgevormd tot de nu ruim 4 kilometer lange, één na belangrijkste toeristische beleving in ’s-Hertogenbosch. Maar liefst 200.000 mensen maakten in 2016 met de stichting Binnendieze een vaartochtje.

Open riool
De wallen van de tot driehoek gevormde binnenstad worden begrensd door de Dommel, de Singelgracht en de Zuid-Willemvaart, en binnen die driehoek kabbelt de prachtige Binnendieze. Door allerlei noodzakelijke ophogingen van de stad vanaf de 14e eeuw kwam de Binnendieze gewoonweg lager te liggen. Naast lokale handelsroute werd de Binnendieze ook vis-, was- en zwemwater, maar ook een open riool.

Bossche levensader
Niets (meer) van dit alles anno 2016. Wie nu de historische route bevaart, inmiddels zijn er meerdere routes, verbaast zich vooral over de schoonheid en de stilte. De drukke binnenstad lijkt verdwenen, de fluisterboten doen hun naam eer aan en kundige schippers verhalen over het ontstaan, de restauratie en de betekenis van deze waterrijke Bossche levensader. Wie op de Binnendieze kabbelt, beleeft een heel ander ’s-Hertogenbosch.

Hoe kwam ’s-Hertogenbosch door de Tweede Wereldoorlog?

De periode 1940-1944 verliep in ’s-Hertogenbosch niet anders dan in andere gemeenten. De fluwelen handschoen van de bezetter in het eerste oorlogsjaar werd in de daarop volgende jaren geleidelijk een ijzeren vuist.

Het veranderde het relatief normale leven in een leven vol willekeur, onderscheid, angst en intimidatie. Het ontregelde en men hunkerde naar een passend antwoord. Dat antwoord kwam snel na de mislukte operatie Market Garden in september 1944, toen besloten werd de operatie ‘Pheasant’ over Noord-Brabant uit te rollen.

100.000 granaten
Ook ’s-Hertogenbosch werd uiteindelijk via gevechtshandelingen bevrijd. De stad en omgeving is daarbij gelukkig niet gericht gebombardeerd, en heeft daarmee zijn rijke monumentale stadshart behouden. De zware beschadigingen aan panden en infrastructuur door de meer dan 100.000 afgevuurde granaten zijn zoveel mogelijk hersteld. Als een wonder zijn de Sint-Janskathedraal en het stadhuis van ’s-Hertogenbosch nagenoeg onbeschadigd gebleven.

Littekens gekoesterd
Ook in de gemeente ’s-Hertogenbosch zijn in de Tweede Wereldoorlog diepe wonden geslagen. Die wonden zijn geheeld, de littekens gekoesterd. Gekoesterd, want hoezeer de historische feiten ook pijnlijk zijn, ’s-Hertogenbosch blijft zijn ontvallen inwoners omarmen. We herdenken daarom jaarlijks en gezamenlijk. Het beeldbepalende Verzetsmonument en het prachtig gestileerde Joods Scholierenmonument in de Casinotuin (ook genoemd ‘De tuin van Vrede en vrijheid’) zijn slechts twee van de tientallen monumenten die onze naoorlogse generaties op gezette tijden bij herdenkingen kracht geven. Die generaties hebben na 1944 de stedelijke ontwikkeling ter hand genomen, in de wetenschap dat in totaal 790 gestorven en vervolgde inwoners bijgedragen hebben aan de vorming van de gemeente ’s-Hertogenbosch.

Zeven herdenkingen
Tijdens de Nationale Dodenherdenking verbinden we daarom de gehele gemeente met 7 herdenkingen. In Rosmalen en Kruisstraat staan we dan stil bij 49 oorlogsslachtoffers, in Engelen bij 22 mensenlevens, in Empel bij 14, in Nuland 28 en in Vinkel bij 5 oorlogsslachtoffers. De voormalige stad ’s-Hertogenbosch betreurt 672 slachtoffers – waarvan 293 Joodse inwoners – die door oorlogsgeweld en/of vervolging hun leven beëindigd zagen worden. Ontelbaar zijn de fysiek en/of geestelijk gewonde inwoners. Elk getal zou een gissing zijn…

Mariënburg: Oxford aan de Dommel?

Onderwijs in ‘s-Hertogenbosch
De stad heeft niet bepaald de reputatie van een studentenstad. Ondanks dat het ruimte biedt aan ongeveer 13.500 MBO-studenten (Koning Willem I) en 16.000 HBO-studenten (Avans, Fontys, HAS), heeft het consequent achter het net gevist met universitaire opleidingen. Met de komst van het Jheronimus Academy of Data Science kwam daar verandering in: met de tweejarige masteropleiding waar studenten opgeleid worden tot Data Scientists heeft ‘s-Hertogenbosch in 2016 voor het eerst een (post-)universitaire opleiding.

Mariënburg
De Mariënburg siert ‘s-Hertogenbosch al vanaf 1899 en is sinds 2001 een rijksmonument. De zusters van het voormalige klooster kunnen in hun handen wrijven: hun wenst dat de Mariënburg in gebruik blijft voor onderwijs is uitgekomen. De binnenstad profiteert ook van de nieuwe opleiding: inwoners hebben uitzicht op de prachtige kloostertuin door afbraak van de houten poort. Daarnaast zorgt de nieuwe bestemming ervoor dat de Mariënburg voor iedereen toegankelijk is.

Data science
Data speelt een essentiële rol in de ontwikkeling van de maatschappij en de economie. Een Britse supermarktketen kan nu al aan de hand van je koopgedrag kan zien of je zwanger bent en Amerikaanse scholen gebruiken data om te voorspellen hoe groot de kans is dat studenten afstuderen.

Door de opkomst van het internet wordt er dagelijks een ongekende hoeveelheid aan data gegeneerd. De studenten van JADS leren hoe ze deze data kunnen gebruiken om grote maatschappelijke vraagstukken beter op te lossen. Data science gaat dezelfde invloed hebben op de eenentwintigste eeuw als olie had op de twintigste, aldus de experts.

JADS kende in 2016 een bescheiden start met 50 studenten. Geleidelijk groeit dit aantal naar honderden studenten. De masteropleiding Data Science is tot stand gekomen door een bijzondere samenwerking tussen de provincie Noord-Brabant, de universiteiten van Tilburg en Eindhoven en de gemeente ‘s-Hertogenbosch. Met deze opleiding verstevigt de stad zijn positie als kenniscentrum van de toekomst.